Luật bảo hiểm xã hội 2024: Thay đổi cốt lõi doanh nghiệp cần nắm rõ

1. Vì sao luật bảo hiểm xã hội cần thay đổi vào năm 2025?

• Tỷ lệ bao phủ còn hạn chế: Mặc dù số người tham gia BHXH tăng lên, nhưng vẫn chưa đạt được mục tiêu bao phủ toàn dân, đặc biệt là trong khu vực phi chính thức, nơi có rất nhiều người lao động nhưng chưa được bảo vệ đầy đủ bởi BHXH.
• Vấn đề rút BHXH một lần: Đây là một vấn đề lớn của hệ thống an sinh xã hội Việt Nam. Việc người lao động rút BHXH một lần khi chưa đến tuổi nghỉ hưu không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi an sinh dài hạn của họ mà còn gây áp lực rất lớn lên Quỹ BHXH.
• Chưa bao quát hết đối tượng có thu nhập ổn định: Nhiều nhóm đối tượng có thu nhập đáng kể từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hoặc quản lý doanh nghiệp nhưng chưa thuộc diện bắt buộc tham gia BHXH, dẫn đến sự thiếu bình đẳng trong an sinh và bỏ lỡ nguồn thu cho quỹ.
• Phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế: Các mô hình lao động mới, sự gia tăng của kinh tế số, kinh tế chia sẻ, và các cam kết quốc tế đòi hỏi Luật BHXH phải linh hoạt và cập nhật hơn.

2. Thay đổi lớn về đối tượng tham gia luật bảo hiểm xã hội bắt buộc từ 01/7/2025

2.1 Bổ sung các nhóm đối tượng có quan hệ lao động rõ ràng hơn

2.2 Quy định bắt buộc tham gia BHXH cho chủ doanh nghiệp, người quản lý kinh doanh

• Bình đẳng trong an sinh xã hội: Chủ doanh nghiệp và người quản lý cũng là những người lao động, họ cũng có nguy cơ gặp phải các rủi ro về sức khỏe, thai sản, tai nạn lao động và đều cần có lương hưu khi về già. Việc tham gia BHXH bắt buộc sẽ đảm bảo quyền lợi an sinh cho chính họ, tạo sự bình đẳng với các nhóm lao động khác.
• Tăng nguồn thu, tăng cường tính bền vững của Quỹ BHXH: Việc mở rộng đối tượng tham gia sẽ góp phần tăng nguồn thu cho Quỹ BHXH, giúp Quỹ có nguồn lực dồi dào hơn để chi trả cho các chế độ, đặc biệt là chế độ hưu trí trong dài hạn.
• Phù hợp với thông lệ quốc tế: Nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng quy định này, coi chủ doanh nghiệp hoặc người quản lý là người lao động hoặc tự doanh và có nghĩa vụ tham gia BHXH. Điều này giúp Việt Nam hội nhập tốt hơn với các chuẩn mực quốc tế về an sinh xã hội.
• Nâng cao trách nhiệm xã hội: Thúc đẩy chủ doanh nghiệp, người quản lý kinh doanh nâng cao nhận thức và trách nhiệm đối với chính sách an sinh xã hội, không chỉ cho người lao động dưới quyền mà còn cho chính bản thân họ.

• Chủ doanh nghiệp tư nhân, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh: Những người này, nếu có phát sinh thu nhập và đăng ký kinh doanh theo quy định, có thể sẽ được đưa vào diện bắt buộc tham gia BHXH.
• Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, thành viên hội đồng quản trị/thành viên ban kiểm soát: Đối với những người giữ các vị trí này mà có hưởng tiền lương, thù lao từ doanh nghiệp, họ sẽ thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc.
• Giám đốc, Tổng giám đốc (người đại diện pháp luật): Kể cả khi không có hợp đồng lao động chính thức nhưng có thu nhập từ việc điều hành, quản lý, họ cũng có thể thuộc diện bắt buộc tham gia BHXH.

2.3 Bổ sung các đối tượng khác

• Người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố: Nhóm này được tích hợp sâu hơn vào hệ thống BHXH bắt buộc để đảm bảo quyền lợi an sinh đầy đủ.
• Người nước ngoài làm việc tại Việt Nam: Mặc dù đã có quy định riêng, nhưng Luật mới điều chỉnh để phù hợp hơn với thực tiễn hội nhập và các cam kết quốc tế, đảm bảo quyền lợi cho người lao động nước ngoài.

3. Những thay đổi quan trọng khác trong luật bảo hiểm xã hội 2024

3.1 Hạn chế tối đa việc rút BHXH một lần

• Nhóm 1: Người lao động đã tham gia BHXH trước ngày Luật mới có hiệu lực (trước 01/07/2025) có thể vẫn được áp dụng quy định cũ về rút BHXH một lần nếu đáp ứng đủ điều kiện.
• Nhóm 2: Người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 01/07/2025 trở đi sẽ chỉ được giải quyết chế độ hưu trí khi đến tuổi, hoặc các trường hợp đặc biệt như mắc bệnh hiểm nghèo theo quy định của pháp luật. Việc này nhằm khuyến khích người lao động tích lũy cho tuổi già, đảm bảo an sinh lâu dài.

3.2 Điều chỉnh tiền lương làm căn cứ đóng BHXH

3.3 Cải cách chế độ hưu trí

4. Doanh nghiệp và người lao động cần chuẩn bị gì ?

4.1 Đối với doanh nghiệp

• Đánh giá tác động tài chính: Ước tính tác động của việc mở rộng đối tượng và có thể tăng căn cứ đóng BHXH đến tổng chi phí lao động của doanh nghiệp để có kế hoạch tài chính phù hợp.
• Cập nhật quy trình: Chuẩn bị điều chỉnh quy trình quản lý nhân sự, kế toán, kê khai và đóng BHXH theo các quy định mới.
• Truyền thông nội bộ: Tổ chức phổ biến, giải thích rõ ràng các quy định mới cho người lao động để họ hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ, tránh những hiểu lầm không đáng có.

4.2 Đối với người lao động (bao gồm chủ doanh nghiệp, người quản lý)

• Chủ động tìm hiểu thông tin: Thường xuyên cập nhật thông tin chính thức từ các kênh của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội để nắm vững Luật BHXH sửa đổi.
• Đánh giá quyền lợi và nghĩa vụ: Nắm rõ liệu mình có thuộc đối tượng bắt buộc tham gia BHXH từ 01/7/2025 hay không, và những quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
• Kế hoạch tài chính cá nhân: Nếu quy định về rút BHXH một lần bị siết chặt, cần thay đổi tư duy và có kế hoạch tài chính dài hạn hơn cho tuổi hưu của mình.
• Sử dụng VssID: Tiếp tục sử dụng ứng dụng VssID để tra cứu quá trình đóng BHXH, kiểm tra thông tin cá nhân và giám sát quyền lợi của mình một cách minh bạch, chính xác.